Günümüzde borsada alım ve satım işlerinin daha da kolaylaşmasıyla birlikte, borsalar yeni yatırımcıların ilgisini çekmektedir.
Ancak borsada işlem yapmak isteyen yeni yatırımcıların genellikle çekindiği birtakım konular olabilmektedir. Borsa İstanbul’da yatırım yapmaya yeni başlamış olan kişiler, ne zaman ve hangi şartlarda para çekim ve yatırım işlemlerinin yapılacağını merak etmektedirler. Dolayısıyla para yatırma ve çekme işlemleri yeni yatırımcılar için oldukça karışık olabilmektedir.
Borsa İstanbul’da işlem yapmak için gereken yatırım hesabı, bu hesaba para aktarımı ve para çekimi ve Borsa İstanbul’un para çekimleri ve yatırımları için koyduğu kurallar bu makalenin genel konuları olacaktır. Yeni yatırımcılar, bu makale ile borsada işlem yapmaya başlarken yaşadıkları temel sorun olan para yatırımı ve çekimi konusunda çok daha net görüşlere sahip olacaklardır.
Hisse Senedi Yatırım Hesabı
Borsada işlem yapmak isteyen yatırımcıların atması gereken ilk önemli adım, bir aracı kuruluşta açacakları yatırım hesabıdır. Yatırımcılar, yatırım hesapları sayesinde hisse senedi veya türevlerini alıp satabilirler. Dolayısıyla borsada işlem yapmaya başlamak için aracı kurumlarda yatırım hesabı açılması ilk şarttır. Yatırım hesabı açıldıktan sonra hisse senedi alıp satma işlemleri, alınmak istenen hisse senedi tutarının yatırım hesabında bulunması ile mümkündür.
Aracı kurum olarak belirtilen kurumlar, müşterilerinin hisse senetleri alıp satabilmeleri için kurulmuş olan ve bu yetkilere sahip olan kuruluşlardır. İş Yatırım, Gedik Yatırım ve Ak Yatırım bu aracı kuruluşlara örnek olarak verilebilirler. Aracı kuruluşlar müşterilerinin hisse senedi emirlerini borsaya iletirlerken, her alım ve satım işleminden komisyon alarak gelir elde ederler. Ancak yatırımcıların emir verebilmeleri için elbette hesap açtıkları aracı kurumlara para yatırması gereklidir.
Yatırım Hesabına Para Aktarma ve Çekme
Borsada işlem yapmaya başlayan yeni yatırımcılar, kendilerine bir aracı kurumdan yatırım hesabı açtıktan sonra hisse senedi alım ve satım işlemlerine kolaylıkla başlayabilirler. Ancak öncelikle almak istedikleri hisse senedi fiyatı ile almak istedikleri hisse senedi adedi çarpımı tutarınca nakit, yatırım hesaplarında bulunmalıdır. Örneğin, 73,25 TL fiyatlı TUPRS kodlu hisse senedinden 100 adet satın almak isteyen bir yatırımcının hesabında 7325 TL ve bu tutara ek olarak komisyon miktarının bulunması gerekir. Komisyon miktarı genelde yapılan işlem tutarının %0,2 si olmakla birlikte, aracı kurumdan kuruma değişkenlik gösterebilir. Peki, yatırım hesabına para aktarma işlemi nasıl yapılır?
Öncelikle yatırım hesabı sahibi olan yatırımcılar, aracı kurumların vadesiz hesaplarına havale veya EFT ile para yatırarak kendi yatırım hesaplarına işlenmesini istemelidirler. Aracı kurum kendilerine gelen havaleyi, müşterinin yatırım hesabına yansıttıktan sonra yatırımcılar hisse senedi alım ve satım işlemlerine başlayabilirler. Aracı kurumların görevi bu noktada, yatırımcılardan gelen emirleri Borsa İstanbul’a iletmektir. Dolayısıyla, aracı kurumlarda yatırım hesabı açtıktan ve o hesaba belirli bir miktar para yatırdıktan sonra yatırımcılar hisse senedi yatırımlarına başlayabilirler.
Para yatırım işlemi bankaların yatırım hesaplarında da benzer şekilde olmaktadır. Örneğin İş Bankası’nın yatırım hesabına para aktararak hisse senedi yatırımı yapmak için, öncelikle İş Bankası’nda bulunan vadesiz hesabınıza bankamatikler veya bankaların internet şubeleri aracılığıyla para gönderimi yapılması gerekmektedir. Vadesiz Türk Lirası hesabında bulunan bakiye ise internet şubeleri veya mobil kanallar ile yatırım hesabına aktarılarak hisse senedi işlemlerine başlanabilir. İş Bankası için konuşursak; internet şubesine girildiğinde karşımıza çıkan ekranın sol tarafındaki menüde “para aktar” butonuna tıklayarak “yatırım hesabıma” seçeneği seçilmelidir. Sonrasında ise vadesiz hesapta bulunan miktardan istenilen bir tutar yatırım hesabına aktarılır. Bu işlemde yapıldıktan sonra, hisse senedi alım işlemlerine kolaylıkla başlanabilir. Peki, alınan hisse senetleri satıldıktan sonraki tutar nasıl çekilebilir?
Hisse senedi yatırımcıları, sahip oldukları hisse senedinin satış işlemi gerçekleştikten sonra hesaplarında belirli bir tutar bakiye görmektedirler. Yatırım hesabında görülmekte olan bakiye hesaplanırken, hisse senedinin satış fiyatı ve sattığınız hisse senedi adedi tutarının çarpımıdır. Ancak aracı kuruluşlar yukarıda da bahsettiğim gibi işlem tutarı üzerinden belirli bir komisyon kesmektedirler. Dolayısıyla yatırım hesabında gözüken bakiye satış tutarından aracı kurumun aldığı komisyonun çıkarılmış halidir. Yatırımcılar bu bakiyelerini daha sonra bahsedeceğim belirli bir süreden sonra vadesiz hesaplarına çekebilirler.
Para yatırma işleminde olduğu gibi, aracı kurumların mobil şubelerinden, internet şubelerinden, asıl şubelerinden veya telefon ile aracı kurumla iletişim kurularak yatırım hesabından vadesiz hesaplara rahatlıkla para çekilebilir. Vadesiz hesaba çekilen para ise genellikle her kişinin kullandığı olan hesaplardır ve istenilen zaman o hesaptan bankamatik kartı veya şubeler vasıtasıyla para çekilme işlemi yapılabilir.
Para Çekimi için Konulmuş Olan Şartlar
Bir önceki paragrafta bahsettiğim para çekimi için gerekli olan süre Borsa İstanbul tarafından konulan önemli bir şarttır. Şöyle ki; yatırımcılar hisse senedi işlemlerinin gerçekleştiği seans itibariyle paralarını anında çekemezler. Yatırımcıların aldıkları veya sattıkları hisse senedinin 2 gün boyunca Takasbank’ta saklanma şartı vardır. Bu durumun da bazı istisnaları olmakla birlikte, yatırımcıların yatırım hesaplarında bulunan bakiyelerini 2 iş günü boyunca çekmelerinin mümkün olmadığını anlatır. Örneğin; bir yatırımcının sahip olduğu 100 adet Tüpraş hisselerini 73,20 TL fiyattan satışa sunduğu varsayalım. Bu işlemin tutarı olan 7320 TL bakiyeden komisyon oranı düşüldükten sonra yatırımcının yatırım hesabına yansır. Ancak bu işlemi yapan yatırımcı hesabına yansıyan bakiyeyi çekmek istediğinde yatırım hesabında bulunan çekilebilecek olan bakiyeyi eksik olarak görür. Bu durumun nedeni ise Borsa İstanbul’un koyduğu 2 günlük takas süresi şartıdır. 2 iş günü boyunca yatırımcıların hesaplarında bulunan hisse senetleri blokeli olarak gözükür.
Finansal durum hesaplaması yapılırken, yatırımcı hisse senedini halen elinde bulunduruyor olarak varsayılır. Fakat bu durumun sadece gösterge olarak niteliği vardır ve hisse senedi satışı işlemi gerçekleştiği anda yatırımcının hesabına artı olarak yansıyacak tutar bellidir. Dolayısıyla, bir yatırımcının eğer acil olarak paraya ihtiyacı varsa veya paraya ihtiyacı olabilme ihtimali varsa Borsa İstanbul’un koyduğu bu şartı kesinlikle göz önünde bulundurması gerekir.
Bir önceki paragrafta bahsetmiş olduğum para çekimi için gereken 2 iş günü, bazı istisnalara sahiptir. Bu durum ise genellikle kısa vadeli işlem yapan veya gün içinde alım ve satım işlemleri yapmakta olan yatırımcılar için oldukça faydalıdır. Borsa İstanbul ve Takasbank kuralları gereği, gün içinde alım ve satım yapan yatırımcıların paraları gün sonunda hesaplarında kalır ve yatırımcılar bu miktarı istedikleri takdirde çekebilirler. Ancak gün sonu bakiyesi ilk bakiyeden fazla ise yatırımcılar sadece ilk başta hesaplarında bulunan bakiyeyi çekebilmektedirler. Örneğin gün içinde 100 TL kar etmiş olan bir yatırımcı elde ettiği karı 2 iş günü sonrasında vadesiz hesabına çekebilmektedir.
Bir başka durum ise gün içinde alım ve satım işlemi yapan kişilerin aynı hisse senedini alıp satma zorunluluğunun olmamasıdır. Örneğin; TUPRS kodlu hisse senedini alıp aynı gün içinde GARAN adlı hisse senedini satmış olan yatırımcının hesabında kalan bakiyesi gün sonunda çekilebilir. Yatırımcının güne başlarken bakiyesi 1000 TL ise ve gün sonunda yaptığı işlemler sonucu hesabında yine 1000 TL kalmışsa, bu tutar yatırımcının vadesiz hesabına anında aktarılabilir. Fakat az önce belirttiğim gibi yatırımcının kar etmesi durumunda, kar ettiği tutar 2 iş günü sonrasında vadesiz hesaba aktarılabilir. Dolayısıyla gün içinde alım ve satım işlemi yaparak acil bir para ihtiyacı olması durumunda alınacak risk en aza indirgenebilir.
