Kriptopara’da Future Kontratlar Ne Anlama Gelir? (Temel Bilgiler)

Türev ürünler arasında en yaygını olan future kontratlar gelecekte belirli bir tarihte bir emtia, döviz veya başka bir finansal varlığı önceden belirlenmiş bir fiyattan alıp satmak için yapılan anlaşmalardır.

Ama future kontratlardan bahsetmeden önce arzu ederseniz, future sözleşmelerinin de dahil olduğu türev ürünler ailesine şöyle kısaca bir değinelim.

Türev Ürünler ve Piyasaları Nedir?

Değeri bir başka varlığın fiyatındaki değişimlere dayanan menkul kıymetlere türev ürünler diyoruz. Bu dayanak varlık bir döviz, tahvil, bono, emtia, endeks, faiz oranı son yıllarda ise Bitcoin veya farklı bir kripto para türü olarak da karşımıza çıkabiliyor. Türev ürünler regüle borsalarda olduğu gibi OTC dediğimiz regüle olmayan tezgah üstü piyasalarında da alım satımı yapılabilmekte ancak risk bu alanda daha da artmaktadır.

Diğer Türev ürünler nelerdir?

Forward kontratları, swap (para swap, faiz swap), opsiyon, türev kredi ürünleri ve mortgage’lara dayalı türev ürünleri (2015 yapımı “The Big Short” filminde işlenen konu, izlemediyseniz tavsiye ederim) sayılabilir farklı türev ürünleriyle de karşılaşabilirsiniz. Sonuçta önemli olan bir dayanak finansal enstrümanın bulunması yeterli.

Future Kontrat Nedir?

Türev ürünler arasında en yaygını olan future kontratlar gelecekte belirli bir tarihte bir emtia, döviz veya başka bir finansal varlığı önceden belirlenmiş bir fiyattan alıp satmak için yapılan anlaşmalardır. Teoride future kontratları belirli bir varlığı, belirli bir tarihte ve belirli bir fiyatta satmayı taahhüt edip garanti altına aldığı için piyasalarda bir sigorta işlevi gördüğü belirtilse de gerçekte sözleşmeye konu olan varlık üzerinde spekülasyon yapmaya yarayan bir araç olarak kullanılmaktadır.

Bizi ilgilendiren kısmı ise future kontratlara konu olan dayanak varlıklara artık Bitcoin veya bir başka kripto para türlerinin de eklenmesi. Dünyanın en önemli future ve opsiyon borsalarından biri olan Chicago Ticaret Kurulunda (Chicago Board of Trade) CBOE (10 Aralık 2017) ve CME (18 Aralık 2017) Bitcoin future kontratları işlem görmeye başladı ve kurumsal yatırımcılar Bitcoin sahibi olmadan bile sadece sözleşmelerin Dolar bedeli karşılığını ödeyerek bu ürünlere yatırım yaptılar.

İlk regüle olan CBOE ve CME BTC future kontratlarını bir arada yazsak bile iki future kontrat arasında da farklar vardır. Bu farklar;

• CME ve CBOE future kontratlarının dayalı olduğu endeksler farklıdır,
• CME’de %35 teminat, CBOE’de %40 teminat uygulanır,
• CME CBOE’ye nazaran daha büyük bir borsadır,
• CBOE future kontratları daha kısa sürelidir, CME daha uzun sürelidir,

İki borsada da alım satımlar fiyat hareketlerinin %20 gibi belirli sert hareketlerinde durdurulur.

CBOE future kontrat bedeli 1 BTC’dir, CME ise 5 BTC’dir ve son olarak işlem görme saatleri birbirinden farklılık göstermektedir. Siz de bu türev ürünlere yatırım yapmak isterseniz mutlaka kontrat özelliklerini bilerek yapınız, yatırım yaptığınız yatırım ürününe hakim olunuz.

Future kontratları size ne gibi avantajlar sunar?

Bildiğiniz gibi geleneksel yatırım ürünlerinde sadece yükselişe oynarsınız, fiyatın düşmesini bekler, daha sonra fiyat yükselince kendi hedefinize göre satar kâr edersiniz ancak türev piyasada aynı zamanda short pozisyon dediğimiz yüksek bir fiyattan satıp düşük bir fiyattan alım yaparak aradaki farktan kâr elde edebilirsiniz yani düşüşe oynayarak da kazanabilirsiniz. Bu durum future piyasaları daha adil kılıyor.

Aynı zamanda türev ürünler hedge dediğimiz portföy zararını minimuma indirmek için
de kullanılan bir yöntemdir yani hedge stratejilerinde short pozisyonların dengesi yatırımlarınızı korumaya yardımcı bir etkendir. Future kontratlar risk yönetimi ve hedge stratejileri için en iyi araçlardır.

Geleneksel Future Kontratları ile Kripto Para Future Kontratları Arasındaki Farklar

Şekil olarak aralarında bir fark olmasa dahi piyasaları açısından ciddi farkları vardır.

En temel fark kripto paraların piyasalarda en fazla 6-7 senedir alınıp satılıyor olması. Bu anlamda geleneksel future piyasalarına göre daha sığ tarihi verilere ve analiz kabiliyetine sahibiz. Örneğin bilinen emtia future kontratlarını baz alırsak bu kontratların fiyat trendlerini makroekonomik veriler ve korelasyonlar ışığında belirleyebiliyorken, kripto para piyasasının kırılgan yapısı şartları oldukça zorlaştırıyor.

Bir başka ciddi fark ise geleneksel future kontratların ancak çok ciddi makro ekonomik dalgalanmalar ve siyasi şoklarla volatilitesi artarken, kripto para piyasasında volatilite her daim yüksektir.

Lehimize olan en büyük fark ise geleneksel future kontratlarda teminat olarak fiat para gerekirken, kripto para piyasasında ise insanlar paralarını fiat’a çevirmeden Bitmex gibi platformlarda ellerindeki kripto paraları teminat gösterebiliyorlar.

Future Kontratların Bitcoin Spot Fiyatlarına Olan Etkisi

Piyasada Bitcoin fiyat beklentileri konuşulurken “future kontratı şu gün bitiyor ya da bitmesine az kaldı” gibi cümleler duymuşsunuzdur. Duyduklarınızın nedeni future kontratlarının spot piyasaya olan etkileridir. Söz konusu etkiyi bir blockchain projesi olan Cindicator ekibi araştırmış ve bu konuda bir rapor yayınlamışlardır.

Aşağıdaki grafik 2017 yılında piyasaya açılmış olan CBOE ve CME future sözleşmelerinin daha ilk çıkışından Ekim 2018 tarihine kadar olan seyrini bizlere gösteriyor. Kırmızı alanlar CBOE future sözleşmelerin bitişinden 7 gün önceki periyodu, mavi alanlar ise CME future sözleşmelerin bitişinden 7 gün önceki periyodu göstermektedir. Grafiklere baktığımızda, İlk sözleşmelerin piyasaya çıktığı zamanlar her bir vadeli işlemin sona ermesinden kısa bir süre önce Bitcoin fiyatının düşme eğiliminde olduğunu ve sözleşme süresinin bitişinden sonra toparlayacağı konusunda ortak bir inancın fiyatlara yansıdığını gözlemliyoruz ancak Nisan 2018’den sonra bu eğilimin giderek azaldığı gözlemleniyor. Her döneme daha ayrıntılı baktığında Cindicator ekibi tutarlı bir model bulamadı.

Rapor sonuçları ise şöyle:

1. Fiyat hareketlerindeki güçlü düşüş trendlerinde (bearish trend) future kontratlarının bitiş tarihleri Bitcoin fiyatlarını daha güçlü bir şekilde etkileyebilir.
2. Bitcoin fiyatının future kontratının dolmasından az bir sure önce dumplanacağı ve sözleşme kontratı dolduktan kısa
   bir süre sonra da fiyatın pump’lanacağı konusundaki yaygın görüş kesin bir temele dayanmamaktadır.
3. Future ve OTC hacimleri birleştiğinde, kurumsal yatırımcının kısmen düşük Bitcoin volatilitesinden ve piyasanın düşüşüş trendinden dolayı girmek istemeyeceğini düşünürsek bu analiz tekrar gözden geçirilmelidir.

Özetle çıkarmamız gereken sonuç şu: Geçmiş fiyat hareketlerine baktığımız zaman future kontratların bitiş sürelerinin spot fiyatla olan ilişkisiyle ilgili elimizde altın bir kural yok. Bitcoin fiyatını tek bir şey değil tüm piyasanın eğilimleri belirliyor. Böylece piyasadaki bir sürü şehir efsanesinden, en azından birinden arındığımızı düşünüyorum.

Future Piyasasında Bitmex’in Yeri

CBOE ve CME future kontratları ABD tarafından regüle edilmiş kripto para piyasasındaki ilk yatırım araçları ve şu ana kadar regüle olmayan çeşitli borsalarda future işlemleri görsek de kurumsal ve profesyonel yatırımcıları kripto para piyasasına çekmeyi başaramamıştı. Bitmex şirketinin Seyşeller’de regülasyonlar ve denetimden uzak olması kurumsal yatırımcı tarafından haklı olarak oldukça riskli algılanmaktadır.

2014 yılında faaliyete geçen Bitmex, 2018 yılında topladığı hacimle oldukça tartışmalı ve popüleritesi giderek artan bir platform haline geldi. Bu kadar büyük ilgi görmesi aslında margin trade ve kaldıraçlı işlemlere imkan vermesi sayesinde oldu, üstelik bunu margin trade segmentindeki rakipleri Bitfinex ve Poloniex’den 100x gibi daha yüksek kaldıraç oranları sağlayarak yaptı. Kripto para piyasası volatilitesi 2018 yılında çok ciddi düşüşler gösterse de yine de çok riskli bir piyasa olduğu malum, bir de 50x, 100x gibi kaldıraçlar çok büyük kazançlar hayali kurdursa da ters hareketlerde büyük zararlar anlamına da geliyor. Amatör küçük yatırımcılar 100x kaldıraç hayallerinin ışıltılı cazibesine kapılıp bu piyasada büyük zararlara uğrayabiliyor.

İşin başka bir ilginç tarafı da Bitmex’in en kötü gününde bile CBOE ve CME future alım satım hacimlerinden kat be kat yüksek hacim yapması. Aslına bakacak olursak altcoin’lerin bazılarının %90’lara varan düşüşlerini göz önüne aldığımızda, ayı piyasasından bunalan küçük yatırımcıların düşüşten faydalanmak için altcoin piyasasından margin trade ve future kontratları sunan Bitmex’e akın etmesi oldukça doğal bir sonuç olarak kabul edilebilir.

Bitmex’te iki tip future kontrat karşımıza çıkıyor

1. Future Kontratlar: Bir varlığı (döviz, emtia, faiz vs.) önceden belirlenmiş bir fiyattan gelecekteki belirlenmiş zaman için yapılan alım satım kontratlarıdır.
2. Perpetual Kontratlar (Daimi kontratlar): Swap kontrat da denir. Aslında future kontratla aynıdır ama farklı. Bu üründe herhangi bir tarih ve anlaşma fiyatı yok, mevcut margin tabanlı spot piyasalarına benzer.

Future Piyasalarında Bilinmesi Gereken Bazı Temel Kavramlar

• Margin: Basit olarak “teminat” anlamına gelmektedir. Margin trading dediğimiz kavram ise teminata koyduğunuz para (Bitmex’te bu teminat Bitcoin’dir) karşılığında size sağlanan kredili nakitle alım/satım yapmanıza imkan veren bir trade şeklidir. Margin belirli bir bedeli almaya hak kazanmak için aracı kuruma verilen rehin ya da teminat anlamına gelir.
• Kaldıraç (leverage): Çok kısaca düşük teminatla yüksek hacimli pozisyon açmanız anlamına gelmektedir. Bir katsayı gibi ifade edilen kaldıraç aynı zamanda mevzuatın ve aracı kurumun size tanıdığı ölçüde teminatınızın bazen 10 katı ya da maksimum 100 katı büyüklüğünde bir hacimle pozisyon açmanızı sağlar.
• Funding: Kaldıraçlı pozisyon açtığımız zaman kaldıracımızın oranına göre açtığımız pozisyon büyüklüğü, borç aldığımız fonlar sayesinde sağlanır. Bu ihtiyacı karşılamak için aracı kurumlar farklı funding mekaizmaları oluştururlar.
• Long Pozisyon: Fiyatın yükseleceğini düşünerek düşükten alıp yüksekten satmak mantığına göre pozisyon açmak.
• Short Pozisyon: Fiyatın düşeceğini düşünerek yüksekten satıp düşükten almak mantığına göre pozisyon açmak.
• Hedge: Bir varlığın ters fiyat hareketleri yapması risklerini aza indirmek için yapılan yatırımlardır.
• Premium: Futurelar spot piyasadan daha yüksek fiyata alınıp satılıyorsa bu terim kullanılır. Daha çok öz kaynak türev piyasalarında bu terim kullanılır ancak emtia türev piyasalarında bu fenomene “contango” denilmektedir.
• Discount: Futurelar spot piyasadan daha düşük fiyata alınıp satılıyorsa bu terim kullanılır. Daha çok öz kaynak türev piyasalarında bu terim kullanılır ancak emtia türev piyasalarında bu fenomene “backwardation” denilmektedir.

Marketin Contango Durumunda Olması

Oldukça havalı bir terim olan contango (kontengo) sadece akademik mecrada veya future piyasasında duyacağınız bir terimdir. Future piyasalarında contango teorisi der ki; insanlar gelecekteki bir şeyi almak için onun şimdiki değerinden daha fazlasını ödemeye hazırdırlar.

Contango Nedir?

Marketin Backwardation (Depor) Durumunda Olması

Contango teorisinin tersine Keynes tarafından ortaya atılan “normal backwardation” teorisine göre şu anki spot fiyat gelecekteki future vadeli kontrat fiyatlarına nazaran daha yüksektir ve future vadeli kontrat fiyatları giderek düşüş eğilimi göstermektedir. Bunun nedeni o dönemlik yaşanan bir kıtlık olabilir; ayrıca insanların gelecekteki future vadeli kontrat fiyatlarının şu anki spot fiyattan çok da farklı olmayacağını düşünmelerinden de kaynaklı olabilir.

Backwardation Nedir?

Future Kontratlar – Kazandıran Stratejiler

Future ve türev ürünlerine aynı zamanda iyi bir hedge ve risk yönetimi enstrümanları demiştik daha önce. Yani future kontratlarını alıp satmak haricinde farklı stratejiler kullanarak da kazançlar elde edebilirsiniz ancak burada şu uyarıyı yapmakta fayda var; aşağıdaki stratejilere, piyasalara ve kavramlara hakim olmadan ezbere denemeyiniz. Bu tür fırsatları görüp kazanca çevirmek bilgi ve tecrübe işidir. Burada amacım alım satım haricinde farklı fırsatlarının olduğunu anlatmaktır.

Stratejileri Bitmex üzerinden örneklendiriyoruz.

• Future ve spot piyasa arasında “cash and cary” adı verilen basit stratejilerden biridir. Genellikle future fiyatlarının spot fiyatlardan yüksek olduğu zaman uygulanır.

Bu stratejide;

$10,000 değerinde Bitcoin aldığınızı varsayın, 10,000 adet XBTH17 future kontratı shortlarsınız, Future süresi dolduğu gün elinizdeki fiziksel Bitcoin’leri satarsınız.

Açacağınız future pozisyonun değerini elinizdeki Bitcoin’in en az %1’ini teminat gösterek sağlarsınız, gerisini ise güvenli bir yerde saklarsınız. Future kontratın sözleşmesi dolana kadar pozisyonu taşımalısınız. Tabi ters bir hareket olduğunda pozisyonun likide olma riski bulunmaktadır.

Swap ve spot piyasa arasındaki strateji. Bitmex’te tarihi verilere bakıldığı zaman pozitif funding oranı bulunduğu yani daha önce de belirttiğimiz gibi longların shortları fonladığı durum yaşandığı zaman oldukça popüler bir stateji haline gelmiştir.

Bu stratejide;
$10,000 değerinde Bitcoin aldığınızı varsayın, 10,000 adet XBTUSD swap kontratı shortlarsınız. Funding oranının uzun bir süre negatif olacağına inandığınız zaman elden çıkarın.

Bu stratejide en büyük risk funding oranının negatife gitmesidir, o zaman para kaybetmeniz olasıdır.

Future ve Swap stratejileri

Short Future vs. Long Swap Stratejisi.

Buna piyasada “curve flattener” adı da verilmektedir. Future kontrat ların funding oranlarındaki düşüş, ödediğimiz long swap faizinden daha büyükse, zamanda azalma ve faiz oranındaki kesin hareketten dolayı para kazanabilirsiniz.

Bu stratejide;
10,000 adet XBTH17 kontratı shortlarsınız, 10,000 adet XBTUSD kontratı longlarsınız,

Bu stratejide XBTH17’nin alım satım fiyatı pozitif olduğunda kontrat bitimine kadar beklersiniz ve sözleşme bitişinden sonra XBTUSD kontratlarını satarsınız.

Long Future vs. Sell Swap Stratejisi.

Buna piyasada “curve steepener” adıda verilmektedir. Futureların funding oranlarındaki yükseliş ödediğimiz short swap faizinden daha büyükse, zamanda azalma ve faiz oranındaki kesin hareketten dolayı para kazanabilirsiniz.

Bu stratejide; 10,000 adet XBTH17 kontratı longlarsınız, 10,000 adet XBTUSD kontratı shortlarsınız.

Bu stratejide XBTH17’nin alım satım fiyatı negatif olduğunda kontrat bitimine kadar beklersiniz ve sözleşme bitişinden sonra XBTUSD kontratlarını geri alırsınız.

Fiyat farklarından oluşan arbitraj fırsatlarına piyasalarda sık rastlıyoruz ancak bazı arbitraj fırsatlarını da faiz oranları arasındaki farklardan, pozitif ya da negatif funding oranından yakalamaya çalışıyoruz.

Bazı konuları tek tek detaylı, örnekleriyle ele almak uzun olacağı için özet yapıp, konuların anahtar sözcüklerini vermeye çalıştım, eğer meraklıysanız mutlaka çok faydası olacaktır.

Kaynak : İnternet mail gruplarından alıntıdır…